„Postawa ciała jest subtelnym wskaźnikiem stanu aktywności organizmu ludzkiego; każdy upadek sił rozwojowych jakiejkolwiek rodziny lub społeczeństwa , każde pogorszenie stanu zdrowia osobnika, znajduje swój wyraz w pogorszeniu postawy.”
Hans Spitzy
W wieku przedszkolnym okres rozwoju dziecka jest bardzo szczególny. Dziecko poprzez obserwację, naśladowanie , nabywanie odpowiedniego czucia stara się dokładnie skoordynować swoje ruchy aby były płynne. Dziecko mające zdolność motoryczną oraz umiejętności ruchowe umie je wykorzystać podczas zabaw ruchowych. Aby zapobiegać wadom postawy u dzieci należy zadbać o formy aktywności ruchowej dostosowane do wieku dziecka. Najważniejsze jest wyrobienie u dzieci nawyku prawidłowej postawy ciała poprzez : zabawy ruchowe, ćwiczenia korekcyjne, przez które dziecko umie rozróżnić postawę prawidłowa od nieprawidłowej. Postawa jest jednym ze wskaźników prawidłowego rozwoju oraz statycznej i dynamicznej sprawności ciała.
W okresie przedszkolnym rozwój fizyczny wykazuje już pewną stabilizację. Przyrost masy ciała ulega zmniejszeniu, efektem tego jest szczuplenie sylwetki i dalsza zmiana proporcji ciała, spowodowana dynamicznym wzrastaniem tułowia, zwłaszcza kończyn dolnych. Roczny przyrost wysokości ciała wynosi około 5 – 7 cm, natomiast masy ciała 2 – 2,5 kg. Między 3 a 7 rokiem życia dziecko rośnie przeciętnie o 27 cm, a masa ciała zwiększa się o 10 kg. Największe przyrosty roczne przypadają na okres między 5 a 7 rokiem życia i wynoszą około 7 cm wzrostu i około 3 kg wagi.
W odniesieniu do postawy ciała nie zaleca się stosowanie określenia „idealna”. Dokonując oceny postawy ciała, należy uwzględnić fakt ,że wykazuje ona dużą zmienność i zależy od wielu różnych czynników , spośród których bardzo ważne są : wiek , płeć oraz typ pudowy somatycznej. Inna jest postawa przedszkolaka i nastolatka, różnią się między sobą dziewczynki i chłopca, odmienne są także skłonności do występowania wad postawy u dziecka o astenicznym i pyknicznym typie budowy. Stąd zamiast o idealnej lepiej mówić o prawidłowej postawie ciała. Chociaż między dzieckiem z najmłodszej i najstarszej grupy przedszkolnej zauważ się istotne różnice w ogólnym wyglądzie przyjęto podobne wzorce postaw nawykowych dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat. A zatem prawidłową habitualną postawę ciała dziecka w wieku przedszkolnym charakteryzuje
w oględzinach z boku :
– obecność lordozy szyjnej
– niewielka kifoza piersiowa
– dobrze wysklepiona klatka piersiowa
– zaznaczona lordoza lędźwiowa
– wysunięty do przodu brzuch
w oględzinach z tyłu:
– prosty kręgosłup
– poziome i równoległe względem siebie ustawienie barków, łopatek i bioder
– symetryczne trójkąty talii
– niewielka koślawość kolan
– ustawienie pięty w przedłużeniu osi podudzia
Postawą ciała nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych odcinków tułowia oraz nóg w pozycji stojącej.
Cechy charakteryzujące prawidłową postawę zależą od:
- prawidłowego ukształtowania układu kostno – więzadłowego
- dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego
- sprawnie działającego układu nerwowego
Ogólnie prawidłowa postawa charakteryzuje się następującymi cechami:
- prostym ustawieniem głowy
- fizjologicznymi wygięciami kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej oraz prostym kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej
- dobrze wysklepioną klatką : przednia ściana klatki piersiowej jest częścią ciała najdalej wysuniętą ku przodowi
- dobrze podpartą miednicą na głowach kości udowych
- prostymi kończynami dolnymi i prawidłowo wysklepionymi stopami
W dobrej postawie poszczególne odcinki ciała zachowują harmonię we wzajemnym ułożeniu , zapewniając płynności ruchów i stabilność podporu z najmniejszym użyciem energii.
Postawę dziecka możemy ocenić dopiero przy pierwszych samodzielnych próbach stania. Kręgosłup posiada już wtedy wykształcone przodowygięcie w odcinku szyjnym i lekkie tyłowygięcie w odcinku piersiowo – lędźwiowym .Tak więc za utrzymanie postawy w pozycji stojącej odpowiedzialne są następujące mięśnie:
a) z przodu
– mięsnie szyi
– mięśnie klatki piersiowej
– mięśnie brzucha
– mięsień czworogłowy uda
b) z tyłu
– prostownik grzbietu
– mięśnie pośladkowe
– mięśnie kulszowo – goleniowe
Postawa ciała zmienia się w ciągu dnia pod wpływem najróżnorodniejszych bodźców . Dobre samopoczucie , radość , chęć dobrej prezencji, słowem wszystko co tonizuje człowieka , pobudza do przyjęcia lepszej postawy i odwrotnie – zmęczenie, przygnębienie, złe samopoczucie – sprzyja wadom postawy .
Poprzez postawę prawidłową można rozumieć taką jaka występuje w dostatecznie dużym odsetku, aby można ją było uznać znamienną dla danej klasy wieku czy okresu ontogenezy, a jednocześnie jest charakterystyczna dla dzieci zdrowych, o poprawnym rozwoju fizycznym i psychicznym oraz wydolności ruchowej.
Postawa prawidłowa jest takim układem poszczególnych odcinków ( segmentów ) ciała , które są nie tknięte zmianami patologicznymi który:
- zapewnia optymalną stabilność
- wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jego utrzymania
- stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych
Dlatego tak ważne jest wyrobienie u dzieci nawyku prawidłowej postawy w trakcie zabaw ruchowych, ćwiczeń gimnastycznych i korekcyjnych dostosowanych do wieku i możliwości psychoruchowych dzieci.
Bibliografia :
T. Kasperczyk „Wady postawy ciała „ – diagnostyka i leczenie , Kraków 1994, 2004
D. Trzcińska „ Gimnastyka korekcyjno – kompensacyjna w przedszkolu „ Warszawa 2005
E. Zeyland – Malawka „ Ćwiczenia korekcyjne” Gdańsk 2003
M. Kutzner – Kozińska „ Korekcja wad postawy „ WSiP
„Postawa ciała człowieka i metody jej oceny „ pod red. J.Ślężyńskiego AWF, Katowice 1992
Opracowała :
Anna Nowak